Co może się nie udać podczas montażu instalacji systemu? Są pewne zasady, których należy bezwzględnie przestrzegać podczas montażu systemu wentylacji z odzyskiem ciepła i samego rekuperatora. Jeśli nie znasz tych zasad  i nie wiesz co jak powinno być wykonane to jak będziesz mógł sprawdzić, czy wszystko jest poprawnie i właściwie zrealizowane i zamontowane. W tym artykule postaram się przedstawić, na co należy zwrócić uwagę podczas wykonywania instalacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła.

Montując system wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła w domu, istnieją setki rzeczy, które mogą pójść nie tak. Oczywiście nie ma możliwości, abym je wszystkie omówił w tym jednym artykule. Więc zajmę się tylko tymi najważniejszymi.

Po pierwsze, a to powinno być najbardziej oczywiste, to wybierz renomowaną firmę która się specjalizuje w tego typu instalacjach i potrafi odpowiednio zaprojektować i dobrać odpowiedni system dla Twojego domu. Poproś ich o potwierdzenia o przebytych szkoleniach czy posiadanych certyfikatach. Poproś ich o listę referencji, opinii ich byłych inwestorów i realizacji.

Można wybrać najlepszy rekuperator, najbardziej wydajny do odzysku ciepła na rynku, ale jeśli jest źle dobrany i zainstalowany, instalacja źle wykonana to nie osiągnie deklarowanej przez producenta sprawności, wydajności i nie przyniesie oczekiwanych efektów. Oby tylko nie zdarzyło się tak, że rekuperator zamiast przynosić oszczędności to będzie powodował straty w energii potrzebnej do ogrzania budynku.

Łatwo jest dać się przekonać do zakupu online w Internecie całego systemu do wentylacji i odzysku ciepła do samodzielnego montażu. Prawdopodobnie otrzymasz również za niewielkie pieniądze projekt i całą specyfikację potrzebnych materiałów. Pewnie nie byłoby nic złego w wykonaniu takiej instalacji, ale jak to mówią „diabeł tkwi w szczegółach”. Papierowe zaplanowanie całej instalacji bez obejrzenia rzeczywistego budynku może się wiązać z nie uwzględnieniem wielu szczegółów konstrukcyjnych które mają wpływ na plan prowadzenia przewodów wentylacyjnych. Każde dodatkowe metry czy zagięcie instalacji zwiększa opór i prędkość przepływu powietrza co może skutkować koniecznością ponownego przeliczenia wartości związanych z doborem rekuperatora. Idąc dalej zmiana rekuperatora to na nowo dobranie systemu kanałów i tak wracamy do początku, że nadal nie wiemy jak wykonać poprawnie instalację, a pieniądze już jakieś wydaliśmy na zbędne opracowanie.

Jeśli nie zostanie zaprojektowany i dobrany poprawnie, po wizji lokalnej, cały system to ryzykujesz, że finalnie skończysz ze słabo wydajnym i hałaśliwym systemem, który nie zapewnia odpowiedniej wymiany powietrza w pomieszczeniach, a rekuperator w kosztach eksploatacji pochłania fortunę.

Wielu sprzedawców rekuperatorów proponuje usługę, w ramach której sprzedają urządzenie do samodzielnego montażu wraz z projektem i zestawieniem materiałów specjalnie dla Twojego domu. Moim zdaniem nic w tym złego ale powinni również proponować dalszą współpracę polegającą na sprawdzeniu systemu po instalacji.

 

 

Osobiście jednak jestem zwolennikiem tego, aby dostawca rekuperatora sam go zamontował, ponieważ w ten sposób nie będzie Ciebie obwiniał, jeśli go zamontuje, a coś pójdzie nie tak.

Dodatkowym problemem gdybyś sam zamontował rekuperator i wykonał instalację jest to że zgodnie z przepisami budowlanymi z 2010 roku musisz powiadomić Dział Nadzoru Budowlanego przy odbiorze budynku o zamontowanym systemie wentylacji mechanicznej i dołączyć protokół z wydajności powietrza i hałasu oraz ewentualnie szczelności instalacji. Czy takie dokumenty dostarczy Ci sprzedawca systemu do samodzielnego montażu???

Ważne kwestie doboru i projektowania systemu:

Rekuperator jako główny element systemu wentylacji z odzyskiem ciepła musi być odpowiednio dobrany dla Twojego domu. Innymi słowy musi być wystarczająco duży, aby zapewnić niezbędną ilość powietrza dla pomieszczeń w celu osiągnięcia wymaganych wymian określonych w polskiej normie. Dobór maksymalnej wydajności rekuperatora musi również uwzględniać specyfikę instalacji kanałowej, a zwłaszcza jej opory przepływu.

Kanały i instalacja, a zwłaszcza jej technologia  muszą być odpowiednio dobrane i być odpowiedniego typu, a ich przebieg musi być zaprojektowany tak, aby zapewniały minimalne opory przepływu powietrza. Można to osiągnąć dobierając odpowiednie przekroje przewodów wentylacyjnych ich długość i ilość zakrętów.

Punkty nawiewu i wywiewu w pomieszczeniach muszą być poprawnie określone dla zapewnienia optymalnych przepływów powietrza.

Tłumiki hałasu powinny być stosowane tam gdzie jest to konieczne dla zapewnienia by system był cichy.

 

Co mogłoby pójść źle?

Najważniejszymi kwestiami, na które należy zwrócić uwagę przy planowaniu i montażu systemu wentylacji z odzyskiem ciepła, są:

1. Rekuperator – najprościej mówiąc to skrzynka będąca „sercem” całego systemu wentylacji, w której znajdują się wentylatory, wymiennik ciepła i automatyka sterująca pracą urządzenia. Musi być dobrany z dużym doświadczeniem by nie stał się za duży lub za mały nie spełniając odpowiedniej liczby wymian powietrza na godzinę. Często widuję dobory zbyt małe nie uwzględniające charakterystyki samej instalacji z którą współpracuje rekuperator, który później musi pracować zbyt ciężko, aby osiągnąć założone wydajności. Nie doświadczeni sprzedawcy proponują rekuperator zbyt mały bo uwzględniają tylko wytyczne zawarte w normie co do ilości powietrza dla poszczególnych pomieszczeń w zależności od ich przeznaczenia, a zapominają o instalacji. Mniejszy rekuperator to niższa cena, to mniejsza instalacja (przekroje) więc i oferta tańsza ale nie o to chodzi by wydać mniejsze pieniądze tylko o to by system wentylacji spełniał nasze oczekiwania i zapewniał komfort.
2. Instalacja kanałowa – montaż niewłaściwie zaprojektowanej instalacji kanałowej może spowodować ograniczenia przepływu powietrza (liczne załamania i zagięcia to duże opory przepływu), wzmożony hałas, kondensację wilgoci itd. Zdarzało mi się być zapraszanym przez inwestorów na ekspertyzę wykonanej instalacji kanałowe przez tanich wykonawców. Widywałem instalację wentylacyjną wykonaną z rur kanalizacyjnych, zwykłych grubych peszli elektrycznych, a nawet z rur drenażowych. Zbyt małe średnice dobranych przewodów wentylacyjnych powodowały wzrost prędkości powietrza i nadmierny hałas z którym bardzo trudno jest coś zrobić bo jak wyciszyć szum wynikający ze zbyt dużej prędkości. Karygodnym błędem było już wyrzucenie nie izolowanej lub zbyt słabo izolowanej instalacji poza główną izolację termiczną budynku. Inwestor ze zdziwieniem pytał się dlaczego z anemostatów czasem kapie mu woda. Takie sytuacje można wymieniać w nieskończoność.
3. Izolacja kanałów – sam montaż kanałów nie wystarcza by powiedzieć że wszystko jest OK. Jeśli instalacja jest rozprowadzona po budynku i przechodzi przez nieizolowane strefy domu np. strych, musi zostać zaizolowana bardzo określoną grubością izolacji, a to umożliwi uniknąć kondensacji wilgoci wewnątrz kanałów.
4. Szczelność instalacji – łączenia instalacji powinny być zminimalizowane, ale tam, gdzie się pojawiają, muszą być odpowiednio uszczelnione. Obecnie popularna technologia rozdzielaczowa gdzie puszki stalowe lub z tworzywa sztucznego łączą się z instalacją polietylenową na zasadzie wetknięcia przewodu w gniazdo rozdzielacza mogą dawać spore nieszczelności i straty ilości powietrza na przejściu przez instalację. Trzeba o to zadbać poprzez stosowanie odpowiednich uszczelek lub elastycznych mufek uszczelniających, a także można silikonować i taśmować miejsca połączeń.
5. Otwory wentylacyjne – właściwe rozmieszczenie i wielkość otworów nawiewu i wywiewu ma też ogromne znaczenie dla zapewnienia poprawnej wydajności powietrza i wpływa na hałas lub jego brak. Punkty nawiewu w stosunku do punktów wyciągu powinny być rozmieszczone w ten sposób by zapewnić optymalny przepływ powietrza obejmujący swoim działaniem jak największą powierzchnię wentylowanych pomieszczeń. Otwory zbyt małe lub mocno ograniczane ich pole przekroju anemostatami czy kratkami spowoduje słyszalny szum i hałas.
6. Montaż rekuperatora – jeśli wykonasz najlepszą możliwą instalację kanałową dla swojego domu ale źle dobierzesz i zamontujesz niewłaściwie rekuperator to cały system nie będzie działał tak wydajnie jak mógłby czy jak byśmy tego chcieli.

Lokalizacja rekuperatora jako głównej jednostki systemu wentylacji z odzyskiem ciepła:

Rekuperator jako urządzenie do odzysku ciepła można zainstalować w pomieszczeniu technicznym, garażu czy na strychu budynku. Pamiętajmy jednak o tym by znalazł się on w ogrzewanej i izolowanej części domu. Nieliczni producenci dopuszczają montaż rekuperatora w strefach budynku gdzie temperatura może spadać do ujemnych. Odpływ wody z urządzenia w wyniku kondensacji wilgoci wymaga jednak zapewnienia temperatur dodatnich. Można zastosować np. kabel grzejny na odpływie ale to dodatkowe koszty zużycia energii i potencjalne awarie. Lepiej jeśli już zaistnieje sytuacja konieczności montażu centrali wentylacyjnej na nieogrzewanym strychu to przynajmniej stwórzmy izolowaną obudowę na rekuperator, jego odpływ kondensatu i kanały przyłączeniowe zanim uciekną one do izolowanej części domu. Ja to nazywam „kaczy domek” dla rekuperatora.

Niezależnie od tego, gdzie znajduje się główna jednostka systemu wentylacji, ważne jest, aby dostęp do serwisu i wymiany filtrów był w miarę łatwy i nie ograniczony. Chcąc wyczyścić lub wymienić filtry musimy otworzyć główną przednią ścianką obudowy urządzenia co wymaga dodatkowego miejsca nie tylko tego które zajmuje sam rekuperator. Otwarcie klapy dające dostęp do filtrów wymaga prawie podwojenia powierzchni w stosunku do tej jaką zajmuje sam rekuperator.

 

 

Hałas z instalacji kanałowej:

Jeśli wykonany system wentylacji jest głośny i na przykład za pośrednictwem kanałów słychać pracę wentylatorów, należy poprosić instalatora o sprawdzenie i przegląd co jest tego powodem, ponieważ dobrze zaplanowany i dobrany system nie powinien być głośny.

Nadmierny hałas może być spowodowany wieloma różnymi przyczynami, niektóre z nich to:

• nieodpowiednie dobranie wydajności rekuperatora,
• źle dobrane przekroje kanałów do wydajności rekuperatora,
• niewłaściwej wielkości otwory nawiewu i wywiewu powietrza w pomieszczeniach,
• anemostaty lub kratki bo potrafią dławić wypływ powietrza ( nie zawsze ładne to ciche),
• brak tłumików hałasu tam gdzie jest to konieczne.

Ryzyko hałasu możemy zmniejszyć dobierając właściwie wydajność rekuperatora by osiągać wymagane natężenie strumieni powietrza dla poszczególnych pomieszczeń w zależności od ich funkcji przy niższej prędkości wentylatorów, zostawiając pewien zapas wydajności na nieprzewidziane sytuacje. To może być konieczność intensywnego przewietrzenia domu czy wizyta większej ilości gości. Wentylatory rekuperatora zużywają znacznie mniej energii i są cichsze gdy pracują z mniejszą wydajnością dla osiągnięcia wymaganej wymiany powietrza jak również odzysk ciepła łatwiej realizować z wysoką sprawnością.

Kanały wentylacyjne z których wykonany jest system wentylacji powinny być sztywne np. stalowe typu spiro lub półsztywne jak przewody polietylenowe PE systemu rozdzielaczowego. Nie powinniśmy wykonywać instalacji w całości w kanałach elastycznych typu flex. Dopuszczalne są małe odcinki przewodów elastycznych w punktach nawiewu i wyciągu w celu zmniejszenia hałasu bo przez to, że są wewnątrz karbowane działają jak tłumiki hałasu. Połączenie rekuperatora z instalacją też można wykonać z przewodów elastycznych, ale nie powinny być dłuższe niż 100 cm i nie powinny służyć do wykonywania kolanek i zagięć na przewodach wentylacyjnych.

 

Instalacja  – Kanały sztywne Spiro

Instalacja – Kanały półsztywne PE

 

Lokalizacja punktów nawiewnych i wywiewnych wentylacji:

Otwory nawiewu i wywiewu w stropach poszczególnych pomieszczeń powinno się umieszczać w miejscach które zapewnią idealną wentylację poprzeczną, najlepiej jeśli nawiew w pokoju jest umieszczony jak najdalej od drzwi i otworów wywiewnych. W określeniu „wentylacja poprzeczna” chodzi o to by otwór nawiewu był usytuowany jak najdalej od drzwi np. po przekątnej pokoju bo wtedy droga przejścia przez pomieszczenie jest jak najdłuższa i tym samym obejmie swym działaniem jak największą powierzchnię pokoju.

Nawiewniki czy wywiewniki w pomieszczeniach należy rozmieścić w taki sposób, aby uwzględnić różnego typu zabudowy czy położenie wysokich mebli, które mogłyby zasłonić wylot i zakłócić przepływ powietrza. Wielu inwestorów stara się też by nawiewy nie były umieszczane bezpośrednio nad łóżkiem czy miejscem siedzenia przy pracy, gdzie przeciągi czy wyczuwalny ruch powietrza może powodować dyskomfort.

Podczas montażu systemu wentylacji z odzyskiem ciepła należy koniecznie unikać jeśli jest to możliwe wszelkich zakrętów by ominąć przeszkodę. To, że instalacja wygląda ładnie to nie zawsze znaczy że również jest skuteczna. Prowadzenie instalacji po nieużytkowym strychu równiutko, równolegle wzdłuż krawędzi stropu i zakręty pod kątem prostym powodują jedynie wydłużenie instalacji i zwiększenie oporów przepływu co finalnie zmniejsza ilość powietrza dostarczanego do pomieszczeń. Instalacja powinna być zwarta i w miarę możliwości krótka i bez zagięć. Jeśli jednak tak by się nie udało to na pewno trzeba sprawdzić dobraną wydajność rekuperatora czy zostanie ona utrzymana pomimo wszelkich odchyleń na instalacji które wcześniej nie były uwzględniane przy doborze urządzenia.

Umiejscowienie czerpni i wyrzutni powietrza:

Informacje o usytuowaniu czerpni względem wyrzutni mówią by była ona maksymalnie oddalona nawet 10 m, a najlepiej na dwóch różnych stronach budynku. Wiele opracowań jednak podaje aby czerpnię i wyrzutnię systemu wentylacji z odzyskiem ciepła umieszczać po tej samej stronie budynku dzięki czemu unikniemy nadmiernych różnic ciśnień spowodowanych przez wiatr, co może wpływać na działanie systemu wentylacji, zwłaszcza na jego zrównoważenie. Sama odległość pomiędzy czerpnią, a wyrzutnią powinna mieć co najmniej 2m w poziomie, aby unikać zassania powietrza zużytego, wydmuchiwanego z powrotem do systemu. Ja osobiście skłaniam się do tej zasady umieszczania na jednej stronie bo problemy z różnicą ciśnień mnie przekonują. Niektórzy producenci rekuperatorów wprowadzili w swoich urządzeniach system automatycznego równoważenia strumieni powietrza który załatwia problem, ale jeśli możemy tego uniknąć w prosty sposób to czemu nie skorzystać.

Czerpnia i wyrzutnia na tej samej elewacji w stanie surowym budynku i po wykończeniu z kratką.

 

Kondensacja wilgoci:

Montując system wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, należy przeanalizować i wziąć pod uwagę trasy którędy przeprowadzone są wszystkie kanały. Często miejscem gdzie znajduje się gro kanałów jest nieogrzewany strych i puste nieużytkowe przestrzenie dachu, gdzie istnieje spore ryzyko kondensacji wilgoci wewnątrz kanałów, wówczas przewody te muszą być solidnie zaizolowane. Również w przypadku kanałów zimnych jak czerpnia i wyrzutnia prowadzonych przez pomieszczenia ciepłe jak kotłownia czy ogrzewany garaż może przy braku odpowiedniej ich izolacji nastąpić kondensacja na powierzchni zewnętrznej kanałów czyli zaczną się rosić.

Wszystkie przewody wentylacyjne systemu powinny być tak przygotowane, zaprojektowane by znalazły się najlepiej po wewnętrznej stronie izolacji termicznej budynku. Jeśli nie jest to możliwe to tam gdzie może wystąpić kondensacja kanały muszą być izolowane zgodnie z wysokim standardem.

Pamiętajmy, że punkt rosy nie występuje tylko przy dużych różnicach temperatur i tylko zimą. Już przy różnicy 10⁰C pomiędzy temperaturą wewnątrz kanału, a jego zewnętrzem nastąpi efekt kondensacji i tzw. roszenia się po stronie wyższej temperatury.

Elementy konstrukcyjne budynku:

Podczas wykonywania instalacji i prowadzenia kanałów nie wolno zapominać o elementach konstrukcyjnych budynku i po prostu przecinać np. podciągi, nadproża czy belki, a nawet nie przekuwać ścian bez namysłu. Ważnym jest by przewody nie wpływały na osłabienie żadnego elementu konstrukcyjnego w budynku. Trzeba też zadbać, aby kanały wentylacyjne nie zaburzały zasad ognioodporności i stref przeciwpożarowych.

Po zamontowaniu całego systemu wentylacji z rekuperacją powietrze nawiewane i wyciągane z domu musi mieć możliwość swobodnego przemieszczania się po całym obiekcie z pomieszczeń do pomieszczeń. Ze względu, że nawiewy mamy w jednych pomieszczeniach, a wyciągi w drugich to zapewniając np. wystarczające szczeliny pod drzwiami  gwarantujemy odpowiedni przepływ powietrza. Nie może jednak to wpływać na przepisy przeciwpożarowe.

Ważne jest również, gdzie i jak wykonamy montaż samego rekuperatora. Jego waga niejednokrotnie przekracza 60 kg więc musimy odpowiednio zadbać o bezpieczny montaż. Nie wieszamy centrali rekuperacyjnej na ścianie z karton gipsu za pomocą kilku małych kołeczków. Umieszczanie urządzenia na delikatnych wiązarach dachowych wymaga też odpowiedniego zabezpieczenia np. płytą OSB.

Instalator którego wybierzemy do montażu naszego systemu wentylacji powinien posiadać odpowiednie doświadczenie i kwalifikacje potwierdzone różnymi certyfikatami czy poświadczeniami o przebytych szkoleniach w zakresie budowy i serwisowania systemów wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła –rekuperacji.

Montaż instalacji systemu wentylacji z odzyskiem ciepła na koniec powinien być uruchomiony przez instalatora i opomiarowany, aby upewnić się, że wydajność wentylacji jest zgodna z założeniami. System powinien być wyregulowany po względem wydajności powietrza dla każdego pomieszczenia ze względu na ilość przebywających w nim osób i ze względy na jego funkcję. Całość kończy protokół o uruchomieniu systemu wentylacji i jej wydajności. Taki dokument będzie nam potrzebny do przedstawienia w urzędzie przy składaniu wniosku na odbiór budynku po budowie.

 

Opracował Antoni